Thị trường chứng khoán là một lĩnh vực rất đa dạng và có nhiều diễn biến phức tạp. Đây là nơi diễn ra các cuộc giao dịch mua – bán các chứng khoán và thường được thực hiện chủ yếu tại sở giao dịch chứng khoán và một phần tại các công ty môi giới hay thường gọi là Công ty chứng khoán. Vậy ngoài ý nghĩa là một công ty môi giới, độc giả còn biết những gì về Công ty chứng khoán? Hãy cùng theo chân chúng tôi tìm hiểu Công ty chứng khoán là gì để khám phá những điều chưa kể về loại Công ty này qua bài viết dưới đây.
1. Khái niệm của công ty chứng khoán
Nếu như thị trường lao động là nơi cung cấp nguồn nhân lực phục vụ cho các hoạt động trên nhiều lĩnh vực, thị trường thương mại là nơi diễn ra các vụ trao đổi mua bán hàng hóa thì đất diễn cho những hoạt động trao đổi mua – bán chuyển nhượng các loại chứng khoán người ta gọi chung là thị trường chứng khoán. Trên thị trường này, chủ thể trực tiếp thực hiện hoạt động là các sở giao dịch, các công ty môi giới (dealer) mà người ta thường gọi là Công ty chứng khoán.
Công ty chứng khoán theo Quyết định số: 27/2007/QĐ-BTC về việc ban hành quy chế tổ chức và hoạt động Công ty chứng khoán là tổ chức có tư cách pháp nhân hoạt động kinh doanh chứng khoán, bao gồm một, một số hoặc toàn bộ các hoạt động như; môi giới chứng khoán (stockbroker), tự doanh chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán, tư vấn đầu tư chứng khoán (invest).
Hay theo một cách hiểu khác Công ty chứng khoán là một tổ chức tài chính trung gian ở thị trường chứng khoán, thực hiện trung gian tài chính thông qua các hoạt động chủ yếu như mua bán chứng khoán, môi giới chứng khoán cho người chơi chứng khoán rồi nhận nguồn doanh thu chính từ hoa hồng bán chứng khoán, phát hành và bảo lãnh chứng khoán, tư vấn đầu tư và quản lý quỹ đầu tư. Công ty chứng khoán có thể tham gia vào quá trình trao đổi cổ phiếu trong thị trường với vai trò trung gian.
Công ty chứng khoán ra đời gắn liền với lịch sử hình thành của thị trường chứng khoán. Khi nền kinh tế phát triển, tích lũy vốn có nhu cầu tăng lên theo nhiều hướng và đa dạng hình thức tích trữ. Người tích trữ thì dư thừa vốn còn người lại thiếu vốn để tiêu dùng hay đầu tư, vì vậy với nguồn vốn nhàn rỗi tại sao lại không cho vay để sinh lời. Ban đầu cung cầu vốn gặp nhau chỉ được thực hiện dựa trên quen biết nhưng sau đó trở nên phổ biến, cung cầu vốn tăng lên thì hình thức vay cho vay theo quen biết không đủ để đáp ứng nhu cầu. Đó là điều kiện thuận lợi cho sự ra đời của một thị trường mới – thị trường chứng khoán, nơi gặp nhau của cung cầu vốn.
Tuy nhiên, khi sự tham gia vào thị trường ngày một gia tăng mà nếu không có sự kết nối thì dù có cung, có cầu mà không gặp được nhau thì vấn đề vẫn không được giải quyết. Đó là lý do vì sao có sự ra đời của các Công ty Chứng khoán đảm nhận vai trò trung gian như ông tơ bà nguyệt se duyên người cho vay và người vay bén duyên cùng nhau. Tuy nhiên quyết định cho vay vẫn thuộc về người dư thừa vốn. Họ ra quyết định sau khi xem xét lĩnh vực kinh doanh của người đi vay có tiềm năng, đem lại lợi nhuận đáp ứng nhu cầu của họ hay không.
2. Tìm hiểu về công ty chứng khoán
2.1. Đặc điểm của công ty chứng khoán
2.1.1. Công ty chứng khoán là trung gian trên thị trường tài chính
Trung gian tức là làm cầu nối giữa người cần vốn và người có vốn. Công ty tài chính với vai trò là trung gian tài chính đóng vai trò là một trung gian đầu tư không chỉ là cầu nối giữa tổ chức phát hành với nhà đầu tư (investor) mà còn là cầu nối giữa các nhà đầu tư với nhau.
Với đặc điểm này các công ty chứng khoán cung cấp đa dạng các dịch vụ tài chính bao gồm dịch vụ môi giới, tư vấn và quản lý danh mục đầu tư, dịch vụ ngân hàng đầu tư (investment banking), thực hiện giao dịch mua bán các cổ phiếu, trái phiếu, tín phiếu và các công cụ của thị trường tiền tệ (money market).
2.1.2. Công ty chứng khoán là tổ chức kinh doanh có điều kiện
Nghe tên lĩnh vực hoạt động của công ty thôi cũng giải thích được đặc điểm là một tổ chức kinh doanh có điều kiện. Hoạt động trong lĩnh vực tài chính ngân hàng – một lĩnh vực có tầm ảnh hưởng quan trọng tới sống còn của doanh nghiệp vì thế phải ban hành những quy định chặt chẽ để đảm bảo an toàn cho nền kinh tế.
2.2. Cơ cấu tổ chức của công ty chứng khoán
Tùy thuộc vào loại hình nghiệp vụ chứng khoán mà công ty thực hiện cũng như mô hình kinh doanh chứng khoán mà hình thành cơ cấu tổ chức của công ty chứng khoán. Tuy nhiên chúng đều dựa trên đặc điểm chung là có hai khối nằm trong hệ thống các phòng ban chức năng:
- Khối nghiệp vụ: là khối thực hiện các giao dịch kinh doanh và dịch vụ chứng khoán. Bằng cách đáp ứng nhu cầu của khách hàng, tạo ra sản phẩm phù hợp với nhu cầu đó khối này sẽ đem lại thu nhập cho công ty dựa trên hoạt động đó. Với mỗi nghiệp vụ mà khối này phụ trách sẽ được phân ra thực hiện bởi các phòng ban cụ thể với nguồn nhân lực có chuyên môn cho từng công việc bao gồm: phòng môi giới, phòng tự doanh, phòng bảo lãnh phát hành, phòng quản lý danh mục đầu tư và quỹ đầu tư, phòng tư vấn đầu tư tài chính, phòng ký quỹ.
Tuy nhiên không phải bất cứ công ty chứng khoán nào trong khối nghiệp vụ đều thành lập đủ các phòng ban thực hiện nhiệm vụ khác nhau như trên. Đó chỉ là lý thuyết còn trên thực tế phải xem xét thị trường và chú trọng vào các nghiệp vụ mà công ty chứng khoán có thể chỉ thực hiện chuyên sâu một vài nghiệp vụ trong một số các phòng ban hoặc tổng hợp các nghiệp vụ cho một số phòng ban liên quan, giảm đi chi phí nhân công không cần thiết.
- Khối phụ trợ: Các phòng ban trong khối này không trực tiếp tham gia vào các nghiệp vụ hoạt động trong công ty nhưng lại đóng vai trò không thể thiếu trong quá trình vận hành các hoạt động. Với tên gọi phụ trợ, khối này có trách nhiệm hỗ trợ cho khối nghiệp vụ thực thi tốt mọi hoạt động để đạt được kết quả cao nhất. Các phòng ban trong khối này gồm có: Phòng nghiên cứu và phát triển, Phòng phân tích và thông tin thị trường, Phòng kế hoạch công ty, Phòng phát triển sản phẩm mới, Phòng công nghệ tin học, Phòng pháp chế, Phòng kế toán, thanh toán và kiểm soát nội bộ, Phòng ngân quỹ, ký quỹ và Phòng tổng hợp hành chính nhân sự.
3. Chức năng, vai trò của công ty chứng khoán
3.1. Chức năng của công ty chứng khoán
Công ty chứng khoán đảm nhận vai trò quan trọng trong phát triển nền kinh tế nói chung. Nó kết nối người cần vốn với người cấp vốn để quá trình xoay vòng vốn diễn ra không bị đứt quãng trong quá trình thực hiện các dự án của đơn vị cần cấp vốn. Từ đó có thể nhận thấy một số chức năng nổi bật của Công ty chứng khoán trên thị trường chứng khoán nói riêng và nền kinh tế nói chung như sau:
- Huy động nguồn vốn (vốn chủ sở hữu + nợ phải trả) từ nơi nhàn rỗi để phân bổ tới những nơi cần vốn sử dụng hiệu quả, giúp hạn chế trường hợp lãng phí nguồn vốn trong khi nền kinh tế đang cần nguồn tài chính cho sự phát triển
- Cung cấp cơ chế giá cả cho giao dịch
- Góp phần điều tiết và bình ổn thị trường, tức là thực hiện đúng chức trách của nó, dẫn vốn từ từ nơi dư thừa tới nơi thiếu không để tình trạng bất ổn về tài chính diễn ra trên thị trường
3.2. Vai trò của công ty chứng khoán
Công ty chứng khoán có vai trò quan trọng đối với nhiều chủ thể khác nhau liên quan đến vấn đề tài chính chứ không riêng hai chủ thể chính là bên vay và cho vay vốn. Cụ thể:
- Với chủ thể là các tổ chức phát hành: Công ty chứng khoán có vai trò tạo ra cơ chế huy động vốn phục vụ các nhà phát hành hoàn thành mục tiêu huy động vốn thông qua việc phát hành các chứng khoán.
- Với chủ thể là các nhà đầu tư: Là những cá nhân hay tổ chức có nguồn vốn nhàn rỗi với nhu cầu tìm lĩnh vực và địa điểm đầu tư để tối ưu hóa giá trị. Thông qua các công ty chứng khoán giúp giảm chi phí và thời gian giao dịch, nâng cao hiệu quả các khoản đầu tư cho nhà đầu tư
- Với chủ thể là thị trường chứng khoán: Góp phần điều tiết cần bằng cung cầu vốn trên thị trường và tạo lập giá cả, đồng thời làm tăng tính thanh khoản của các tài sản chính.
- Với chủ thể là các cơ quan quản lý thị trường: Công ty chứng khoán là nơi cung cấp cho họ thông tin về thị trường chứng khoán nhờ đó các cơ quan quản lý thị trường có thể kiểm soát và chống các hiện tượng xấu xảy ra trên thị trường. Bên cạnh đó, Công ty tài chính còn kết hợp với cơ quan quản lý thị trường để kiểm soát hoạt động của các nhà đầu tư, tránh xuất hiện hành vi sai trái trên thị trường chứng khoán.
